Derdzińscy a Jaćwingowie na ziemi lwowskiej

Genealogią (oraz genealogią genetyczną) Tolkienów zajmuję się na drugim blogu (patrz tutaj). Tutaj prowadzę różne starania o odkrycie tajemnic rodu Derdzińskich. Ostatnio na Facebooku założyłem specjalną genealogiczną grupę "Derdzińscy - genealogia i genetyka". Może uda się znaleźć połączenie moich Derdzińskich (z Ziemi Lwowskiej, Krakowa, a po wojnie z Wrocławia, Lublina i Sosnowca) z Derdzińskimi z Wielkopolski i z ziem dawnych Jaćwingów (Turówka, Augustów)? W tym celu prowadzę też dalsze badania swojego Y-DNA. Obecnie w YSEQ w Berlinie sprawdzamy (pod kierunkiem dr. Łukasza Łapińskiego) dalsze subklady mojego R1a > YP270 > YP350*. Okazuje się, że jest to R1a-Y42738. Ogólnie zachęcam wszystkich Czytelników mojego bloga do zainteresowania genetyką i genealogią genetyczną!   

Mapa wojskowa z lat 1779-1783

Na przełomie XVII i XVIII w. mieszkali już jacyś Derdzińscy w polskiej wsi na Podolu, w Petlikowcach Starych koło Buczacza nad rzeką Strypą. Nie wiem czy to moi krewni, ale całkiem to możliwe. Może ci Derdzińscy jak wielu ówczesnych polskich chłopów przybyli na Podole jako zbiegowie i koloniści z okolic Augustowa albo północnego Mazowsza. Jeżeli tak, to mogli być potomkami spolonizowanych Jaćwingów. Polecicie mi jakieś opracowania na temat osadnictwa polskiego w tej części Rusi? Dzięki analizie auDNA można domniemywać, że Derdzińscy migrowali z ziem dawnych Prus lub Jaćwieży dawniej niż myślałem (w autosomalnym DNA pokrewieństwo z Bałtami jest już bardzo odległe, choć Y-DNA jest bałtyskie). Być może właśnie w XVII wieku! I ten oto znaleziony już dawno przeze mnie Jan Derdziński, chłop z okolic Buczacza na ziemi tarnopolskiej to być może mój krewny! Niżej akt chrztu Błażeja Derdzińskiego, jego syna z 1727 (wieś Petlikowce Stare):

Z ksiąg parafialnych Petlikowiec

Petlikowce na mapie wojskowej z lat 1779-1783

Mój pradziadek, Franciszek Derdziński urodził się jako syn Wojciecha Derdzińskiego w Krysowicach koło Mościsk w 1852. Ciekawą sprawą jest to, że blisko Krysowic, na tej samej mościckiej ziemi istnieje do dziś wieś Jatwingi lub Jatwięgi (dziś Jatwiahy).

Mapa wojskowa z lat 1779-1783 i Jatwięgi

Jest w sieci dostępny znakomity artykuł Grzegorza Białuńskiego pt. Emigracja Prusów w XI-XV wieku (link). Czytamy tam między innymi o osadnictwie jenieckim Jaćwingów na terenie Rusi:

Charakterystyczne są też nazwy miejscowości od nazwy plemiennej np. Borti, Bartiaki, Bortniaki, Bortiaki itd. na obszarach znanych z obecności Bartów oraz Jatwieź, Dajnowo-Denowe i ich odmiany, a częściowo też pochodne od Sudi i Sudovite na terytorium emigracji Jaćwięgów. Należy też przypuszczać, że wśród nazw związanych z Jaćwieżą mogą znajdować się pamiątki po osadach jenieckich i branieckich. Charakterystyczne bowiem, że nazwy te występowały na terytoriach pogranicznych puszcz w XIII w., gdzie szczególnie chętnie osiedlano właśnie jeńców. Najprawdopodobniej osadami jenieckimi były również wsie o nazwie Jatwięgi (Jatvjagi) aż na Rusi Czerwonej, pod Lwowem i Żydaczowem.

O tym samym z tekstu o Jaćwingach na Wikia Historia:

XIII-wieczna migracja Jaćwingów odcisnęła jednak swoje piętno językowo-kulturowe (prócz Polski) również na ziemiach dzisiaj litewskich, białoruskich, a nawet ukraińskich. Po upadku Jaćwieży bowiem jej rdzenni mieszkańcy pojawili się na terenie wschodniej Galicji, jako uchodźcy bądź jeńcy wojenni, gdzie z czasem ulegli rutenizacji/ukrainizacji, lecz jeszcze wcześniej pozostawili po sobie następujące toponimy: wieś Jaźwiny (obecnie Werbiwka) i trzy wsie o nazwie Jatwięgi (w rejonie mościckim, żydaczowskim i gródeckim; w tym jednej nazwę zmieniono na obecnę "Pobereżne"). Nie mniej jednak, o ile ukraińskie toponimie pochodzenia jaćwińskiego należą do rzadkości tak występują o wiele częściej na białoruskiej Grodzieńszczyźnie i Litwie południowo-zachodniej biorąc pod uwagę, że "Dainaviai/Dajnowie" to oboczny etnonim rdzennej ludności Suwalszczyzny. Przykładem "jaćwinizmów" na Białorusi są: trzy wsie o nazwie "Dajnówka" (wszystkie w obwodzie grodzieńskim) i aż dziewięć znanych, jako "Dajnowo" (trzy w obwodzie mińskim oraz sześć w obwodzie grodzieńskim), a także jedna wieś Jaćwierz w pobliżu Słonima (obwód grodzieński) oraz miejscowość Jaźwiny w rejonie drohiczyńskim. Daje to w sumie 17 jaćwińskich toponimii na dawnej Rusi (z czego 4 na Ukrainie i 13 na Białorusi), ale szczególnym przypadkiem jest miejscowość Zdzięcioł, gdzie niegdyś wstępował specyficzny dialekt języka litewskiego wyróżniający się przypuszczalnie jaćwińskim słownictwem i akcentuacją. Jeśli owe przypuszczenia są słuszne to jest to jedyny taki przypadek, gdy Jaćwingowie nie pozostawili po sobie wyłącznie nazw geograficznych, lecz również lingwistyczny wpływ na inny język.

 Widać zatem, że bałtyjskość Derdzińskich z Rusi (Galicji) może mieć do najmniej dwa wyjaśnienia.