ᛁᛅᚾ ᛅ ᛏᛅᚠᛚ | Runy z Kałdusa

Kałdus. Krążek do gry z poroża jelenia z runami skandynawskimi fuþarku młodszego. Napis: ᛁᛅᚾ ᛅ ᛏᛅᚠᛚ "Jan ma tafl" — XI lub XII w. Prawdopodobnie pozostałość po rusko-skandynawskiej drużynie, która chroniła to miejsce - murowaną bazylikę piastowską - doskonały punkt dla akcji misyjnej wśród Prusów i Jaćwingów.

 

Naszym archeologom i historykom brak kursów językowych. Powinny na studiach być zajęcia z podstaw dawnych języków germańskich, słowiańskich, bałtyjskich. Bo aż szok, że nie wykorzystuje się takich fajnych rzeczy w promocji odkryć - w Kałdusie znaleziono pionek/żeton do wikińskiej gry w tafl. Dowiedziałem się o tym dopiero wtedy, gdy sam przyjrzałem się inskrypcji runicznej z wrzuconego do fundamentów kościoła kałduskiego przedmiotu zbytku podpisanego jako 

 

ᛁᛅᚾ ᛅ ᛏᛅᚠᛚ 

ian a tafl

'Jan ma pionek'

(nasi "spece" tłumaczą to słowo w pracach naukowych jako 'przedmiot', a to przecież pion do wikińskiej gry tafl! - patrz tutaj). Polecam internetowy słownik języka staronordyjskiego Koeblera (tutaj).

 

Piastowska bazylika na Wzgórzu św. Wawrzyńca w dzisiejszej wsi Kałdus

 

No i chyba nikt nie pokusił się o tłumaczenie nazwy Kałdus, a to może być coś w stylu skandynawskiego Kaldhūs "Zimny Dom"? Może dla skandynawskiej drużyny, przyzwyczajonej do drewnianych domów, kamienna bazylika w Kałdusie była wyjątkowo chłodnym miejscem, może tak sobie ją żartobliwie nazwali? Jeżeli znacie oficjalną etymologię nazwy Kałdus, to podajcie mi ją, proszę, w komentarzach. Sięgnąłem do dostępnych mi źródeł i nic. 

 

Pionek (żeton) do gry w tafl znaleziony został przy fundamentach bazyliki wraz z innymi ciekawymi przedmiotami, na przykład postacią kobiecą, która w Skandynawii ma odpowiedniki jako figurka bogini Frei. Może budując bazylikę, do dołu wrzucano "grzeszne" przedmioty, jako symbol porzucenia dawnych nawyków, np. hazadru - żeton do tafl, pogaństwa - postać Frei? Wygląda też jednak na typową chrześcijańską orantkę (kobietę w pozycji modlitwy).

 

Freja (?) z Kałdusa

Za jakiś czas opiszę dość bezecną inskrypcję runiczną z Kamienia Pomorskiego, a potem dawniejsze, gockie i wandalskie runy fuþarku starszego. Szkoda, że Polska nie doczekała się jeszcze katalogu zabytków runicznych. Mamy ich całkiem sporo (z okresu wpływów rzymskich oraz wędrówek ludów, a także z wczesnego średniowiecza).