"Czy teraz nas wysiedlą?" | pytania i wnioski

Znowu zaczyna się dysputa, czy gród w dzisiejszym Biskupinie to niesłowiańscy Wenetowie czy prapolscy Prasłowianie (autor grafiki nieznany)

 

CZY TERAZ NAS WYSIEDLĄ?

 

Jesteśmy "zwierzętami politycznymi", istotami społecznymi. Nauk akademickich niestety nie da się do końca od tego odseparować. Wrażliwi politycznie jesteśmy na przykład na to, co o naszej zasiedziałości nad Wisłą i Odrą mówi historia, archeologia, językoznawstwo, a teraz genetyka. Na blogu ogłosiłem upadek słowiańskiego autochtonizmu (analizując genomy z pracy zespołu prof. Figlerowicza "Genetic history of East-Central Europe in the first millenium CE"). Widzę po komentarzach, które znalazłem na przykład na Facebooku, że wzbudza to wiele emocji. Pojawia się nerwowe pytanie: "Czy teraz nas wysiedlą?".

 

Pamiętajmy, o czym pisałem tutaj:  

 

Jest na ziemiach polskich autochtonizm, ale Polaków, nie Słowian. A to bardzo części ludziom się myli. Słowianie przybyli ze wschodu, ale wielu Polaków nosi Y-DNA dawnych Gotów, Celtów i Bałtów, Wenetów.

Jestem bardzo wdzięczny prof. Markowi Figlerowiczowi za trwającą między nami korespondencję. 31 lipca zapytałem profesora: Gdzie Pana Profesora zdaniem żyła przed okresem wielkich wędrówek ludów populacja, która używała języka prasłowiańskiego?

 

Profesor rozwiał wszystkie wątpliwości. W wiadomości z 4 sierpnia profesor napisał:

 

"Odnosząc się do Pańskiego pytania na temat języka prasłowiańskiego pragnę zwrócić uwagę na pracę, która ukazała się niedawno na łamach Science ("Language trees with sampled ancestors support a hybrid model for the origin of Indo-European languages"). Autorzy tej pracy sugerują, iż początek różnicowania się języków słowiańskich z jednego wspólnego pnia, czyli języka prasłowiańskiego, przypada mniej więcej na ten sam okres co postulowane w naszej pracy wytworzenie się struktury genetycznej populacji mającej wszystkie komponenty genetyczne niezbędna do powstania społeczeństwa państwa Piastów (około IV wieku n.e.). Nie byłbym zatem zdziwiony, gdyby tereny współczesnej Polski były miejscem (może nie jedynym) gdzie używano języka prasłowiańskiego".

 

Nowe drzewo języków indoeuropejskich wg zespołu prof. Heggerty'ego (Science, 2023)

 

Mój wniosek - a więc jednak autochtonizm Słowian! Szykujcie się, autorzy podręczników, na duże zmiany! Z może poczekajmy jeszcze? Bo szykują się polemiki i dyskusja.

 

Jak wiecie, cenię pracę i wnioski naukowe prof. Zbigniewa Babika z UJ, autora Najstarszej warstwy nazewniczej na ziemiach polskich. On zapewne będzie teraz lingwistycznym supportem dla autochtonizmu-nieautochtonizmu w stylu zespołu prof. Figlerowicza. Coś mi się zdaje, że Z. Babik obserwuje uważnie nasze dyskusje o archeogenomice. Oto, co pisał w 2017 r. (jak widać, przewidział wszystko i praktycznie w niczym się nie pomylił) - źródło, przyp. 3:

 

"Niebawem mają ukazać się wyniki analiz dużej kolekcji genomów wydobytych ze szczątków odkrytych na cmentarzyskach birytualnych kultur wielbarskiej (z północnej i wschodniej Polski) i przeworskiej (z Kujaw), prowadzonych w realizującym duży projekt grantowy Poznańskim Centrum Archeogenomiki (por Handschuh et al 2016) Z coraz liczniejszych w Internecie, choć oficjalnie niepotwierdzonych „przecieków” wynika, że natrafiono na genomy i markery zarówno o charakterystyce bardzo zachodnioeuropejskiej”, jak i wpasowujące się w starszą i młodszą fazę środkowoeuropejskiego czy nadbałtyckiego kontinuum genetycznego. Z wypowiedzi medialnych zdaje się też wynikać, że środowisko PCA będzie na podstawie uzyskanych danych próbowało forsować tezę o zasadniczej ciągłości populacyjnej między schyłkiem starożytności i wczesnym średniowieczem w północnej części ziem polskich. Wykonanie podobnych analiz materiałów z Polski południowej (Małopolski) i środkowej (ale także ze strefy leśnej Europy Wschodniej) nie będzie niestety możliwe z racji niemal wyłącznie ciałopalnego obrządku pogrzebowego w I tys. n. e."

 

Oto co prof. Babik pisał o Prasłowiańszczyźnie w 2012 (książka Przeszłość społeczna). Będzie to teraz zapewne wykładnia tego nowego autochtonizmu-nieautochtonizmu, na co wskazuje korespondencja z prof. Figlerowiczem:

 

"Z powyższego wynika, że jako obszary wyjściowe języków słowiańskich u schyłku starożytności mogą być brane pod uwagę przede wszystkim terytoria w dorzeczu Wisły (częściowo może też Odry) oraz przyległe tereny wschodnie na południe od Prypeci (Wołyń, Podole, zachodnia Kijowszczyzna). Natomiast lokalizowanie tych siedzib w dorzeczu górnego Dniepru czy też na wschód lub północ od niego nie stanowi realnej propozycji dla większej części środowiska językoznawczego. Trzeba jednak podkreślić, że wizja tzw. "szerokiej" praojczyzny między Odrą a środkowym Dnieprem zdecydowanie traci dziś na popularności właśnie wśród językoznawców, coraz lepiej zdających sobie sprawę, iż jednolity na przestrzeni wielu stuleci kierunek ewolucji językowej na tak wielkim obszarze nie jest prawdopodobny - zwłaszcza wobec stwierdzonego przez archeologię braku analogicznych objawów integracyjnych w zakresie kultury materialnej tego terytorium, wyraźnie podzielonego na części zachodnią i wschodnią. Wytyczoną strefę - jednocześnie swego rodzaju możliwy rezerwuar substratu demograficznego - traktować należy raczej jako zawężenie pola poszukiwań, w obrębie którego z największym prawdopodobieństwem mieściłoby się owo pierwotne niewielkie centrum, odgrywające decydującą rolę w kształtowaniu się późnostarożytnej i wczesnośredniowiecznej słowiańskiej wspólnoty językowej."

 

Babik [czerwona i granatowa ramka]: "jako obszary wyjściowe języków słowiańskich u schyłku starożytności mogą być brane pod uwagę przede wszystkim terytoria w dorzeczu Wisły (częściowo może też Odry) oraz przyległe tereny wschodnie na południe od Prypeci (Wołyń, Podole, zachodnia Kijowszczyzna) - źródło Anthrogenica

 

Niestety dla miłośników polskiej Prasłowiańszczyzny z przebywania w tym samym czasie na ziemiach polskich Gotów/Wandalów i Prasłowian można wyciągnąć niekoniecznie miłe wnioski. Pisze o tym samym Babik (patrz zdjęcie). To Prasłowianie zapożyczyli od Germanów ok. 100 słów. Zapożyczenia pokazują relacje antagonistyczne między tymi grupami oraz to, że najpewniej Germanie rządzili Prasłowianami, a nie odwrotnie. 

 

Więc i tak źle, i tak niedobrze.

 

Z. Babik, "Wspólnota językowa prasłowiańska" [w:] "Przeszłość społeczna",

Ja jednak mam duże wątpliwości co do wniosków, jakie z badania genomów wyciąga zespół prof. Figlerowicza. Chodzi o naturę tego, co nazwali oni "East European component" i co stanowi fundament ich autochtonistycznych wniosków.

 

GDZIE ZESPÓŁ POZNAŃSKI SCHOWAŁ BAŁTÓW?

Mam od samego początku wątpliwości co do metody określenia "komponentu wschodnoeuropejskiego" w pracy zespołu prof. Figlerowicza.

Przypatrzmy się próbce PCA0088 z Masłomęcza. To mężczyzna z Y-DNA N1a (N1a1a1a1a) i mtDNA U3a1a, który żył w latach 211-383 AD (93.1%).

A. [pierwsze zdjęcie] 

 

Analiza Admixture (9 składników) z pracy Stolarek et al. 2023 omawiany genom to pozycja u góry

Wg wykresu Fig. 1 "Ancestry proportions for ancient IA and MA individuals estimated using ADMIXTURE in
unsupervised mode (K = 9)"  (s. 4) mamy dla tej próbki:

ok. 15%, Sardinian [komponent neolitycznych rolników]
ok. 20%, Eastern European [= "słowiański" dla autorów pracy]
ok. 65% North-Western European [= germański, skandynawski]

B. [drugie zdjęcie] Wg Global 25, analiza "Single" mamy zaś:

Ten sam genom w analizie Global 25 (Vahaduo)

Target: Wielbark_culture_Maslomecz:PCA0088
Distance: 2.3919% / 0.02391921
53.6   Icelandic
23.8   Norwegian
16.4   Latvian
3.6   Spanish_Soria
1.4   Finnish_Southeast

Czyli ok. 77,4% North-Western European (germańscy Skandynawowie)

oraz

16,4% Latvian + 1,4 Finnish Southeast = ok. 18% Eastern European, które nie ma nic wspólnego ze Słowianami (Bałtowie + Finowie)

Czyli czytając pracę zespołu prof. Figlerowicza będziemy wnioskować, że ten germański Got ma 1/5 domieszki prasłowiańskiej (argument za autochtonizmem), a czytając wykresy Vahaduo mam tu germańskiego Gota z 1/5 domieszki bałtyjskiej i fińskiej, a brak domieszki słowiańskiej (argument za allochtonizmem). 

 

Dodam jeszcze parametry Global25 dla tej próbki:

 

PCA0088 w porównaniu do próbek antycznych (aDNA - Vahaduo)

PCA0088 w porównaniu do obecnych populacji (Vahaduo)

 

Mój kolega, Radek, ma przypuszczenie, na czym polega złe użycie Admixture przez Symfoników. Dla niego jeden z błędów to brak Duńczykow, Szwedów oraz populacji Olandii epoki żelaza (która według wstępnych analiz Macieja Chyleńskiego jest bardzo podobna do ogółu populacji kultury wielbarskiej) w analizach Admixture k=9. Drugi to dodanie współczesnych Czechow, którzy maja wyraźną domieszkę zachodnio-europejska, aby reprezentowali komponent Eastern European. Z pewnością zawyża to ten problematyczny komponent.

Co Państwo na to?