W monumentalnej pracy Języki indoeuropejskie (PWN, Warszawa 1988) prof. Franciszek Sławski napisał:
Nie ma pewnej etymologii nazwy Słowianie. Analiza budowy morfologicznej przemawia za objaśnieniem J. Rozwadowskiego i M. Budimira: przyrostek -ěn-inъ jest charakterystyczny dla nazw etnicznych tworzonych od nazw miejsca zamieszania. Pierwiastek prapostaci Slověne (pojawiającej się już w najdawniejszych źródłach słowiańskich, powstałych w IX w.) kryje się więc w dobrze zaświadczonych na gruncie słowiańskim nazwach wodnych z rdzeniem slov-, slav-, np. nazwy rzek i jezior Slava : Slova, Slavje : Slovje. Nazwa Slověne oznaczałaby więc pierwotnie mieszkańców okolic nad rzeką czy jeziorem o nazwie Slava : Slova, Slavje : Slovje.
(Franciszek Sławski, Języki słowiańskie [w:] Języki indoeuropejskie, str. 909)
Tutaj dotykamy problematycznej kwestii etnogenezy Słowian. Sławski pisze (a my się z tym dziś w dużej mierze zgadzamy), że ściśle zlokalizować praojczyzny Słowian przy obecnym stanie wiedzy nie można. Prawdopodobnie na przełomie II i I tysiąclecia przed Chr. i w I tysiącleciu przed Chr. ojczyzną Słowian były obszary zachodnio-środkowego Podnieprza. I tutaj chcę napisać o moim niedawnym prywatnym odkryciu. Nigdy nie udało mi się znaleźć w źródłach podobnego skojarzenia.
Wielka rzeka Dniepr - nad którą mieliby mieszkać Prasłowianie - wywodzi swoją dzisiejszą nazwę najpewniej z języka irańskich Sarmatów: Dānu apara to 'rzeka w dalekiej stronie' (w odróżnieniu od Dniestru, który miałby w języku Sarmatów oznaczać Dānu nazdya 'rzekę bliską'). Inna etymologia mówi o scytyjskim (czyli też irańskim) Dānu apr > Dānapr 'głęboka rzeka' (istnieją jeszcze inne nazwy tej rzeki: Borysthenes u Herodota, czyli irańskie *varu-stāna 'rozległa kraina'; huńska nazwa Var, protobułgarska Buri-Chai; krymsko-tatarska Özü). Mało kto jednak wie, że istnieje też słowiańska nazwa Dniepru. I ta słowiańska nazwa może być źródłem nazwy Słowian zgodnie z tym, co napisał prof. Sławski.
Chodzi o nazwę Sławuta albo Sławutycz, która była powszechna w czasach Rusi Kijowskiej i występuje w ruskich pieśniach ludowych. Widać wyraźnie, że mamy tu do czynienia z postulowaną przez Sławskiego nazwą Slava z końcówką (zgrubiającą?) -uta, -utycz.
Na Putywlu murach przed zaraniemJarosławna zawodzi żałośnie:Co przebiła połowieckie skały,Hołubiłeś Światosława łodzie,Gdy Kobiaka hordy umykały,Ty mi męża przyhołub na łodzi,Bym na morze łez nie słała za nim.”
(Słowo o wyprawie Igora, przełożył Julian Tuwim)
Komentarze
Prześlij komentarz