Jestem po lekturze bardzo interesującej książki Zbigniewa Gołąba pt. O pochodzeniu Słowian w świetle faktów językowych (recenzuję ją na innym blogu). A że próbuję obudzić w naszych rodakach swoistą wenetomanię (wenetomania ma być tak pozytywnym zjawiskiem kulturowym jak celtomania w krajach zachodu), pisałem już w kilku miejscach o swoim poglądzie na sprawę związków naszego etnosu z antycznymi Wenetami. Moja teza brzmi następująco: Polacy to w większości zeslawizowani Wenetowie. Przeczytajcie o tym tutaj, tutaj i tutaj. Polecam Wam też świetny tekst Grzegorza Jagodzińskiego "Zagadkowy lud - Wenetowie".
 |
| Najbardziej znana osada kultury łużyckiej (Wenetów?) - dzisiejszy Biskupin |
W książce chicagowskiego językoznawcy, Gołąba, znajdziemy ciekawą tezę, która sprowadza się do następującego zdań:
Według mojej hipotezy decydującym czynnikiem transformacji Presłowian (Przedsłowian) w Prasłowian właściwych i ich ostatecznego oddzielenia się od Prabałtów (rozpad tak zwanej etno-językowej wspólnoty bałtosłowiańskiej) był dodatkowy IE (indoeuropejski) substrat, który językowi przodkowie Słowian napotkali i wchłonęli w areale środkowego Dniepru. I ten właśnie areał stanowił centrum krystalizacyjne etnosu prasłowiańskiego. Podstawowa zatem różnica pomiędzy Słowianami a Bałtami na płaszczyźnie historycznego różnicowania się języków IE leżałaby w fakcie, że Słowianie wchłonęli dodatkowy IE substrat (lub substraty), co z jednej strony uczyniło indoeuropejskie elementy w ich gramatyce i słownictwie bardziej złożonymi, ale z drugiej - przyczyniło się do stosunkowo bardziej innowacyjnego charakteru języka prasłowiańskiego. Bałtowie zaś - przeciwnie - wolni od dodatkowego substratu IE, zachowali bardziej konserwatywny charakter języka (Z. Gołąb, O pochodzeniu Słowian..., str. 366)
Gołąb przypuszcza, że ten pierwszy, wchłonięty na terenie dzisiejszej Ukrainy IE substrat to jakaś grupa praormiańska (przykłady słowiańsko-ormiańskich zbieżności morfologicznych i leksykalnych omówione są od strony 63). Z kolei następne warstwy zapożyczeń, które wpłynęły na rozwój prasłowiańszczyzny to przejęcie całych sfer pojęć z jakiegoś języka (języków?) kentumowych na obszarze Europy Środkowej. I tutaj pojawia się ta najciekawsza dla mnie część wywodu Gołąba:
(...) mamy tu do czynienia z językowym (leksykalnym) odzwierciedleniem czegoś na kształt przedhistorycznego, środkowoeuropejskiego obszaru kulturowo-językowego, który przynajmniej częściowo ogarnął niektóre plemiona prasłowiańskie (bez wątpienia te zachodnie, Wenetów). Obszar ten obejmował tereny dzisiejszej Polski, a jego IE (kentumowa) populacja (być może tożsama z ludem tak zwanej kultury łużyckiej 1300-600 p.n.e.) została stopniowo wyparta lub wchłonięta przez Prasłowian (Wenetów) przybywających ze wschodu. W ten sposób elementy z wyraźnymi zachodnioeuropejskimi odpowiednikami i z kentumową realizacją przenikały do prasłowiańszczyzny, wzmacniając jej odrębność od bałtyckiego..
Według Zbigniewa Gołąba elementy kentumowe w satemowej słowiańszczyźnie to: *berkti 'strzec', *bergъ 'wybrzeże, zbocze', *braga 'słód, cienkie piwo', *brъkati 'rzucać', *bьrgъ 'kryjówka, chata, szałas', *cěva 'rurka, cewka', *čerda 'kolejność, rząd, stado', čermь/uxa 'czeremcha', *česati 'czesać, drapać', gladъkъ 'gładki', *ględěti 'patrzeć', *gniti 'gnić', *golǫbь 'gołąb' (por. łac. columba), *gorditi 'grodzić', *gordja 'grodź, ogrodzenie, bariera', *gordъ 'gród, umocnienie, ogrodzona osada', *gǫsь 'gęś', *gvězda 'gwiazda', *gybati 'gibać, giąć', *jьgla 'igła', *kamy 'kamień', *katь 'zabójca, wróg', *klětь 'pomieszczenie zamknięte' (por. galo-rom. clēta), *klęčati 'klęczeć', kloniti 'kłonić, zginać', *klęti sę 'przysięgać, kląć się', *kolti 'kłuć', *kopyto 'kopyto', *kórva 'krowa', *korvajь 'obrzędowe weselne ciasto', *kosa 'kosa', *kosnǫti 'dotknąć', kotiti 'rzucić, przewrócić', *kotera 'niezgoda, walka', *kropъ 'ukrop', *kropiti 'kropić', *kǫtja 'szałas, domek', *kǫtъ 'kąt', *kuna 'suka', *kury 'kurwa, nierządnica', *květъ 'kwiat', *kvisti 'kwitnąć', *kъrdъ 'stado', *kъrmъ 'karma', *kъrvъ 'karw, wół', *melko 'mleko', *mokti 'moc', *molka 'teren podmokły, bagnisty', praskurъ/praščurъ 'praprzodek', *puga 'szerszy koniuszek jajka', *svekrъ 'świekr, ojciec męża', *svekry 'świekra, matka męża', *žely 'żółw', žъltъ 'żółty' (z tego samego IE rdzenia pochodzi satemowa forma zielony), *žьrdь 'żerdź'.
Widzimy, że te kentumowe zapożyczenia wiązane są z trzema sferami kultury: budownictwem drewnianym, hodowlą i sprawami społecznymi.
Komentarze
Prześlij komentarz