Garść nowinek

(1) Jak wiadomo, próbuję zawsze zdobyć informacje u źródła. Napisałem zatem w sprawie pracy o DNA Piastów do samej redakcji prestiżowego Nature Communications. Okazuje się, że artykuł zespołu Figlerowicza jest dopiero w fazie "under consideration". Moja opinia? Będę szczęśliwy, gdy tę pracę wreszcie zobaczymy, ale nie byłbym zdziwiony, gdyby zespół Nature ją ostatecznie odrzucił. Stan polskiej nauki... Ale nadzieję daje nam to, co znajdziemy pod (2).

(2) Nareszcie dzieje się coś, co wygląda jak polemika z tezami o ciągłości osadniczej od epoki żelaza (czy wręcz brązu) po średniowiecze, czyli polemika z artykułem zespołu Figlerowicza z 2023 r. (tutaj). I będzie 200 nowych próbek z Polski! To będzie na sierpniowej konferencji w Turynie (26-29 sierpnia; sprawdź książkę abstraktową), gdzie tę pracę zaprezentuje pani Martyna Molak:

Genetic (Dis)continuity in the Vistula and Oder River Basins

Martyna Molak (1) - Michał Golubiński (1) - Danijela Popović (1) - Barbara Bujalska (1) - Weronika Śliwowska (1) - Diego Esteve-Gómez (2) - Mateusz Baca (1) Centre of New Technologies, University of Warsaw, Warsaw, Poland (1) - Department of Zoology and Animal Cell Biology, University of Basque Country, Vitoria-Gasteiz, Spain (2)

Keywords: Poland, West Slavs, Autochtony

The fast development of laboratory and analytical methods and the ever-growing body of genomic data generated from ancient individuals continuously increases the resolution of archaeogenomics-based inference of human history. In the Vistula and Oder basins region – currently territory of Poland – such inference is, however, largely hampered by lack of skeletal material caused by the widespread custom of cremating the dead across many archaeological periods and cultures, as well as by very low divergence levels between spatiotemporal groups, obscuring the inference of direction and timing of geneflow processes. The recently published genome-wide data for Iron Age and Medieval individuals from Poland [1] have been claimed by the authors to confirm long-term genetic continuity in the region, i.e., autochtony of West Slavs, but this interpretation of the obtained results has been widely criticized among the academic community and already has been undermined by a subsequent study [2].

Here, we present novel data for nearly 200 samples representing spatiotemporal transect for the territory of what is now Poland. With sampling spanning between the Neolithic and Modernity and across the whole geographical region we are exploring the long-term population dynamics. We are further testing hypotheses of genetic continuity, with particular focus on the Bronze Age – Iron Age – Middle Ages transitions, as well as the affinity to external groups, by applying state-of-the-art high-resolution analyses like twigstats and IBD analyses. Our hitherto results, i.a., confirm continental-scale mobility in the Gothic cultural circle group from Eastern Poland, as well as find familial connections between distant populations.

References

1. Stolarek, I. et al. Genetic history of East-Central Europe in the first millennium CE. Genome Biol. 24, 173 (2023).
2. Speidel, L. et al. High-resolution genomic history of early medieval Europe. Nature 637, 118–126 (2025).

Po polsku:

Szybki rozwój metod laboratoryjnych i analitycznych oraz stale rosnąca liczba danych genomicznych generowanych od starożytnych osobników stale zwiększają rozdzielczość wnioskowania archeogenomicznego o historii ludzkości. W regionie dorzecza Wisły i Odry – obecnie terytorium Polski – takie wnioskowanie jest jednak w dużej mierze utrudnione przez brak materiału kostnego, spowodowany powszechnym zwyczajem kremacji zmarłych w wielu okresach archeologicznych i kulturach, a także przez bardzo niski poziom dywergencji między grupami czasoprzestrzennymi, co utrudnia wnioskowanie o kierunku i czasie procesów przepływu genów. Niedawno opublikowane dane obejmujące cały genom osobników z epoki żelaza i średniowiecza z Polski [1] zostały uznane przez autorów za potwierdzenie długotrwałej ciągłości genetycznej w tym regionie, tj. autochtonizmie Słowian Zachodnich, jednak ta interpretacja uzyskanych wyników spotkała się z powszechną krytyką w środowisku akademickim i została już podważona przez kolejne badania [2].

W niniejszym artykule przedstawiamy nowe dane dla prawie 200 próbek reprezentujących przekrój czasoprzestrzenny dla terytorium dzisiejszej Polski. Pobierając próbki od neolitu do nowożytności i obejmujące cały region geograficzny, badamy długoterminową dynamikę populacji. Kontynuujemy testy hipotez ciągłości genetycznej, ze szczególnym uwzględnieniem przejść między epoką brązu a epoką żelaza a średniowieczem, a także powinowactwa do grup zewnętrznych, stosując najnowocześniejsze analizy o wysokiej rozdzielczości, takie jak twigstats i analizy IBD. Nasze dotychczasowe wyniki potwierdzają między innymi mobilność w skali kontynentalnej w kręgu kulturowym Gotów z Polski Wschodniej, a także wskazują na powiązania rodzinne między odległymi populacjami.

(3) Dla poszukiwaczy prawdy o pochodzeniu Słowian mam dwie ciekawe grafiki chorwackiego entuzjasty archeogenomiki, znanego już z mojego bloga przyjaciela o pseudonimie ph2ter (grafiki pochodzą ze znakomitego forum archeogenetycznego GenArchivist). Wpierw najbardziej według mnie adekwatna mapa, która ilustruje znany z Jordanesa opis siedzib Słowian w V/VI wieku (a może wcześniej już, w czasach gockiego króla Hermanaryka, który zmarł ok. 376 roku i uzależnił od siebie wczesnych Słowian?):  

"Ujęta w sieć tych rzek (Tisa, Danubius i Aluta) leży Dacja, którą osłaniają na kształt wieńca strome Alpy (Karpaty). Wzdłuż ich lewego skłonu, który zwraca się w kierunku północnym, od źródeł rzeki Vistuli na niezmierzonych przestrzeniach usadowiło się ludne plemię Wenetów, którzy chociaż teraz przybierają różne miana od rodów i miejsc, w zasadzie są nazywani Sklawenami i Antami. Sklawenowie siedzą na obszarze od grodu Noviodunum i jeziora określanego jako Mursjańskie, po rzekę Danaster, a na północy po Wisłę, mając błota i lasy zamiast grodów. Ziemie Antów zaś, którzy są najdzielniejszymi przedstawicielami plemienia, ciągną się nad zakrętem morza Pontyjskiego od Danastru po Danaper, rzek oddalonych jedna od drugiej na wiele staj".

 

[Historia gocka, Jordanes < Kasjodor, mapa ph2ter]

 

Mam też dla Was zestawienie próbek aDNA (czyli DNA z wykopalisk) z interpretacją etniczną ph2tera. Warto tę grafikę ściągnąć na dysk i dokładnie sobie poprzeglądać. Widać tu, że - zgodnie z najnowszymi pracami archeogenetycznymi, np. J. Gretzingera - najwcześniejsi Słowianie byli genetycznie bliżsi dzisiejszym Bałtom niż dzisiejszym Słowianom i grupują się blisko próbek bałtyjskich:

 

Rys. ph2ter - fragment ze Prasłowianami

Grafika ph2tera w pełnej rozdzielczości (ściągnij na dysk i oglądaj)