Dyrda, Derda | etymologia bałtyjska

Jatwięgi koło Lwowa - dawna wieś jeńców jaćwięskich, a także wieś Fredry

W Jatwięgach, sąsiadujących z Beńkową Wisznią i z Rudkami (około 45 km od Lwowa) gospodarował w młodości Aleksander Fredro, po powrocie z wojaczki napoleońskiej i po żywiołowych lampartiadach lwowskich, które ukróciła twarda decyzja ojca — Jacka (więcej tutaj). Rósł tam między innymi Dąb Fredry. Nazwa wsi nawiązuje do etnonimu Jaćwięgów, a założono ją zapewne w czasach Rusi Halicko-Włodzimierskiej jako osadę jeniecką. 

Istnienie tej wsi w tym samym regionie dawnego Województwa Ruskiego (zwanego dziś po części Podkarpaciem) co moje rodzinne okolice Łańcuta, Przeworska i podłańcuckich wsi może być przesłanką do tworzenia teorii, skąd na tym obszarze bałtyjskie geny (jak pamiętacie, kontynuuję linię ojcowską, która popularna jest wśród potomków Prusów i Jaćwięgów - R1a-Y42738* - więcej tutaj). Mój bałtyjski przodek mógł dostać się w okolice Bud Łańcuckich jako (1) jeniec jaćwięski w średniowieczu albo jako (2) leśny budnik z Podlasia, potomek Jaćwięgów. Można też snuć inne historie. Może macie pomysły? Proszę opisać je w komentarzach pod tym postem.

Zajmowałem się już kilka razy etymologią przydomka i nazwiska Derda, inaczej Dyrda (oboczność e do y związana jest z różnorodnością dialektalną języka polskiego). Tutaj pisałem o etymologii ruskiej od określenia dyrda 'dryblas, wysoki człowiek', a tutaj o etymologii polskiej, rzemieślniczej od słowa dyrdać 'drzeć'.

Okazuje się, że litewscy językoznawcy piszą też o etymologii bałtyjskiej, co ze zrozumiałych względów bardzo mnie interesuje. Na Żmudzi mamy szlachtę Dyrda (lit. Dirdas) herbu Kościesza. Okazuje się, że jest więcej litewskich imion i nazwisk z elementem der-. W tekście Algisa Uzdili pt. Kiek mūsų kalbos išlikę lenkų pavardėse (A–M) ('Jak wiele naszych języków pozostało w polskich nazwach') z publikacji Terra Jatwezenorum z 2017 (tutaj PDF) jest ustęp poświęcony nazwisku Derdziuk:

 

Czytamy tam, że Derdziuk oraz Derda, Darda, Derdas, Dardas zawierają element bałtyjski der-/dar-, który występuje też w starych imionach i przydomkach Darbutas, Derbutas, Derkintis, Kudaras, Badaras, Kandaras, Saudargas. 

W języku litewskim mamy czasownik dardė|ti, darda (darda), dardėjo, 'turkotać itd.', 'trajkotać' (pochodzenie dźwiękonaśladowcze) i inne podobne. Ciekawe jak inni etymolodzy wyjaśniają rdzeń der-/dar- w starych bałtyjskich imionach? 

 

Śledztwo trwa.